Samhjalp mars 2019

16 að hún væri á sterkum verkjalyfjum og vissum í raun hvert verkefnið var.“ Brátt kom þó í ljós að Susie Rut var komin aftur í neyslu. Einn daginn þegar móðir hennar heimsótti hana á spítalann varð hún vör við mann sem var að selja eiturlyf í lyftu spítalans. Hún ætlaði ekki að trúa sínum eigin augum. „Mamma lét vita af því að þarna væri maður að selja eiturlyf, en fékk ekki miklar undirtektir,“ segir Diljá Mist þegar hún rifjar þetta upp. „Síðar kom í ljós að hann hafði fengið morfínplástra frá krabbameinssjúklingum á líknardeild og seldi þá síðan áfram. Þetta var margfaldur morfínskammtur og stórhættulegur. Hann var að sama skapi orðinn vinur Susie Rutar, en þau dvöldu á sama gangi. Mamma fór fram á að tekin yrði þvagprufa af henni, og þá kom í ljós að hún var fallin og hafði fengið efni frá honum.“ Eins og Diljá Mist nefndi réttilega eru morfínplástrar stórhættulegir fyrir þá sem þurfa ekki á þeim að halda. Susie Rut fór í hjartastopp og lést stuttu síðar, 18. júní 2007. Góðuminningarnar lifa lengur Aðspurð um sín fyrstu viðbrögð við því að systir hennar væri aftur fallin segir Diljá Diljá Mist er í dag aðstoðarmaður utanríkisráðherra, en starfaði áður sem lögmaður. Hún öðlaðist nýlega málflutningsréttindi við Hæstarétt. Sem lögmaður hefur hún starfað við mörg mál sem snúa að lögræði einstaklinga, þ.e. þegar einstaklingar eru sviptir lögræði. Í þeim tilvikum er gjarnan leitað til lögmanna þegar aðstandendur vilja ekki eða geta ekki tekið að sér það hlutverk að sjá um viðkomandi. „Ég er mjög lánsömmeð það að hafa haft tækifæri til að taka svona mál að mér,“ segir Diljá Mist. „Ég hef tekið að mér mörg mál þar sem um er að ræða ungt fólk sem er eða hefur verið í mikilli neyslu og er í kjölfarið svipt sjálfræði, sum hver orðin stofnanamatur. Þetta eru gjarnan krakkar sem hafa svipaða neyslusögu og systir mín, byrjuðu ung í neyslu og hafa síðar þróað með sér geðsjúkdóma. Þarna sér maður afleiðingarnar. Þau koma frá alls konar heimilum, en eiga það sameiginlegt að hafa byrjað ung í neyslu og munu aldrei bíða þess bætur.“ Hvað gerir það fyrir minningu þína um Susie að taka svona mál að þér? „Fyrst og fremst finnst mér þetta skipta máli fyrir skjólstæðingana því ég þekki þetta af eigin reynslu,“ segir Diljá Mist. „Í þessum tilvikum er ekki síður mikilvægt að sinna aðstandendum vel, því þeir vilja oft gleymast. Ef þú átt barn sem er þroskaskert eða glímir við líkamlega fötlun, þá tekur við þér mjög gott stuðningsnet alveg frá fæðingu. Þú ferð í einhvern farveg og það er vel hugað að aðstandendum langveikra barna. Möguleikarnir eru margir og úrræðin mörg. Ef þú átt barn í neyslu eru ekki mörg úrræði sem standa þér til boða. Samt getur þetta ferli tekið áratugi fyrir aðstandendur fíkla. Líf þitt verður undirlagt af þessu og það eru ekki margir sem hjálpa þér. Ég var til að mynda með á mínu borði mál konu sem var langt leidd. Hún var svo langt leidd að það tók því varla að hringja á sjúkrabíl því slík útköll gátu verið daglegt brauð. Þetta var kona komin á miðjan aldur og foreldrar hennar höfðu lengi reynt að bjarga henni. Þau gerðu ekkert annað en að hugsa um hana, en allir aðrir voru búnir að gefast upp á henni. Það eru mörg svona dæmi eða sambærileg.“ Diljá Mist segir að eðli málsins samkvæmt hugsi hún oft hvað hefði orðið, ef Susie Rut hefði komist í afeitrun og meðferð næstu daga eins og ætlun Susie Rutar var. „Um leið kemst maður ekki hjá því að hugsa hvort hennar hefði þá beðið sambærileg staða og þá um leið hvort að fjölskyldunnar hefði beðið þetta verkefni eða hlutskipti sem ég hef lýst. Það er því margt sem brýst um í manni,“ segir Diljá Mist. Að lokum bætir hún því við að nú þegar 12 ár eru liðin frá því Susie Rut lést sé því miður enn of lítið um úrræði fyrir unga fíkla. „Ég hef séð of margar ungar stúlkur sem dveljast langtímum á geðdeild af því að það eru einfaldlega engin önnur úrræði. Það þarf að hjálpa þeim að fóta sig aftur í lífinu, og til þess verða viðeigandi úrræði að vera til staðar. Þannig náum við árangri,“ segir Diljá Mist. Líf aðstandenda undirlagt Aðstandendur eru hjálparlausir og stöðugt kvíðnir. Það er lífsseig mýta að fíklar komi úr erfiðu umhverfi, og maður þarf yfirleitt að byrja á því að útskýra að svo hafi ekki verið í tilfelli Susie Rutar. Foreldrar okkar eru bara venjulegt fólk úr Grafarvoginum, við komumekki frá brotnu heimili og þannig mætti áfram telja. Aðstandendur barna með aðra sjúkdóma þurfa ekki að taka þetta samtal. “